Việt Nam là chiến trường Fintech của Đông Nam Á

Giữ người tiêu dùng từ tách cà phê online

Đối với startup công nghệ tài chính MoMo của Việt Nam, chìa khóa để giành chiến thắng trong cuộc chiến với Grab, Sea và các đối thủ khác để giành 100 triệu người tiêu dùng của Việt Nam có thể là một tách cà phê đơn giản.

Trước khi phải rơi vào tình trạng phong tỏa, giãn cách xã hội vì làn sóng dịch COVID-19 mới nhất, Momo đã thực hiện các chương trình khuyến mãi với một số chuỗi cà phê lớn nhất, bao gồm Highlands Coffee, một thương hiệu đang phát triển nhanh với hơn 300 cửa hàng. Người dùng MoMo được giảm giá khi sử dụng ứng dụng để đặt và thanh toán cho đơn hàng. Chương trình khuyến mãi được thiết kế để mang đến cho họ sự tiện lợi của ứng dụng tất cả trong một.

Khuyến khích người tiêu dùng Việt Nam sử dụng MoMo cho các giao dịch mua hàng nhỏ lẻ là một phần trong chiến lược của công ty nhằm đưa ứng dụng này "xuất hiện ngay trang đầu tiên trên smartphone của họ". Ở một đất nước mà 80% giao dịch thương mại vẫn là ngoại tuyến, mua một tách cà phê online là một giao dịch hợp túi tiền và đủ sức để khuyến khích người dùng mở ứng dụng hàng ngày - hoặc thậm chí nhiều lần trong ngày. Điều đó có thể làm tăng cơ hội sử dụng các dịch vụ khác của MoMo, chẳng hạn như mua vé xem phim, đặt đồ ăn, đặt vé máy bay hoặc chơi trò chơi.

Danh mục dịch vụ đa dạng đã giúp thúc đẩy doanh thu tại MoMo ngay cả trong làn sóng COVID-19 hiện tại, CEO Nguyễn Mạnh Tường của Momo cho biết trên Nikkei.

"Chúng tôi đã xây dựng một doanh nghiệp khá cân bằng ... vì vậy chúng tôi tự tin rằng ngay cả trong trường hợp xấu nhất, chúng tôi sẽ duy trì ít nhất 70% doanh thu của một tháng bình thường", ông nói. "Nhưng tất nhiên, chúng tôi muốn tiếp tục phát triển, vì vậy chúng tôi tập trung vào việc thay đổi rủi ro thành cơ hội".

MoMo, viết tắt của Mobile Money, ra mắt vào năm 2013 và đã trở thành ví điện tử lớn nhất Việt Nam. Momo là ứng dụng đầu tiên giúp bạn có thời gian để xây dựng mối quan hệ với hàng chục nghìn cửa hàng ngoại tuyến và kết nối chúng với công nghệ chuyển tiền giữa các tài khoản ngân hàng. Ngày nay, công ty cho biết Momo chiếm 60% thị phần thanh toán di động của Việt Nam, xử lý 14 tỷ USD giao dịch hàng năm cho hơn 25 triệu người dùng.

Tuy nhiên, sự nổi lên của MoMo đã thu hút các đối thủ ở nước ngoài, và Việt Nam biến thành một trong những thị trường fintech cạnh tranh nhất châu Á. Hàng chục người chơi, bao gồm cả những gã khổng lồ công nghệ Đông Nam Á Sea và Grab, đã tham gia vào không gian và đang đốt tiền để có được người dùng. Các nhà phân tích dự đoán sẽ có rất ít người sống sót trong cuộc chiến, không chỉ chống lại nhau mà còn chống lại các dịch vụ tương tự từ các ngân hàng và công ty viễn thông.

Trận chiến "khô máu"

Takahiro Suzuki, đối tác quản lý của Genesia Ventures và là nhà đầu tư lâu năm ở Indonesia và Việt Nam, cho biết: “Thị trường cuối cùng có thể hợp nhất chỉ còn lại hai hoặc ba người chơi. Nhưng các nhà đầu tư đứng sau họ có túi tiền rất sâu. Chỉ cần tiền tiếp tục chảy vào, nhiều công ty có thể cùng tồn tại. Đó là một trận chiến khô máu".

Trận chiến đó có vẻ sẽ trở nên khốc liệt hơn. VNLife, nhà điều hành ví di động VNPay được Quỹ Tầm nhìn của SoftBank Group hỗ trợ, cho biết vào tháng 7/2021 rằng họ đã huy động được 250 triệu USD từ General Atlantic, Dragoneer Investment Group, PayPal Ventures và những người khác.

MoMo cho biết vào tháng 1 họ đã huy động được 100 triệu USD từ một nhóm các nhà đầu tư, bao gồm quỹ đầu tư tư nhân Warburg Pincus của Mỹ. Momo đang xem xét huy động thêm vốn.

Ngoài việc mở rộng mạng lưới cửa hàng ứng dụng, MoMo đang chạy đua để mở rộng bộ dịch vụ của mình, phân nhánh sang các lĩnh vực như bảo hiểm xe máy và cho vay tiêu dùng. Momo đã mua lại một công ty phần mềm để tăng tốc độ phát triển sản phẩm. Có thể sẽ có thêm nhiều giao dịch nếu, giống như những gã khổng lồ fintech khác ở châu Á như Ant Group của Trung Quốc và Paytm của Ấn Độ, Momo thúc đẩy phát triển từ một doanh nghiệp thanh toán thành một ngân hàng kỹ thuật số chính thức.

Việt Nam có một trong những ngành công nghiệp khởi nghiệp lâu đời nhất Đông Nam Á - công ty trò chơi trực tuyến VNG, hiện đang điều hành ứng dụng nhắn tin phổ biến nhất cả nước, được thành lập vào năm 2004. Nhưng Việt Nam đang bị lu mờ trước nước láng giềng lớn hơn, Indonesia, nơi SoftBank và các nhà đầu tư khác đã và đang rót hàng trăm triệu USD vào các công ty khởi nghiệp địa phương. Việc giá cổ phiếu của Sea tăng vọt và việc Grab sắp niêm yết tại Mỹ, công ty có kế hoạch niêm yết công khai thông qua việc sáp nhập với một công ty mua lại có mục đích đặc biệt, đã giúp thu hút sự quan tâm rộng rãi hơn của nhà đầu tư đến khu vực.

Nền kinh tế trị giá 340 tỷ USD của Việt Nam cũng nhỏ hơn của Indonesia, cũng như của Thái Lan và Philippines. Nhưng các nhà đầu tư cho rằng lĩnh vực fintech của Việt Nam đặc biệt hấp dẫn vì một số lý do. Việt Nam có tỷ lệ sử dụng điện thoại di động cao nhất khu vực với khoảng 80% dân số trưởng thành, nhưng số lượng chi nhánh ngân hàng trên đầu người tương đối thấp. Các cơ quan quản lý đã thể hiện sự ủng hộ đối với fintech, trao giấy phép ví điện tử cho hàng chục công ty. Sự kết hợp đó đã tạo ra mảnh đất màu mỡ cho các công ty khởi nghiệp muốn cung cấp dịch vụ tài chính qua điện thoại thông minh.

Những người ủng hộ cũng nói rằng đại dịch COVID-19 đã giảm bớt một nút thắt lớn để fintech có thể cất cánh. Thuyết phục các cửa hàng chấp nhận ví di động là một nhiệm vụ khó khăn vì các chủ sở hữu nghi ngờ về việc phải trả phí cho các nhà cung cấp ví di động, vì vậy họ thích chấp nhận tiền mặt. Nhưng những hạn chế do bị phong tỏa vì đại dịch đã khiến các cửa hàng phải tìm cách tiếp cận người tiêu dùng thông qua internet.

Mức độ sử dụng smartphone tại Việt Nam tăng cao, vì vậy Việt Nam đang có một lượng lớn người tiêu dùng trực tuyến. MoMo đang ở vào một vị trí tốt để nắm bắt thời cơ. Được thành lập vào năm 2007, Momo là một nhà phân phối thẻ nạp điện thoại di động cho đến khi nhìn thấy cơ hội tận dụng lợi thế của tỷ lệ sử dụng smartphone trong nước tăng cao. Công ty đã tung ra ứng dụng chuyển tiền cho điện thoại phổ thông. Ứng dụng này cuối cùng đã trở nên phổ biến đối với người tiêu dùng trẻ thành thị khi nhiều người trong số họ đổi điện thoại phổ thông lên điện thoại thông minh.

Ứng dụng ví điện tử nào sẽ còn tồn tại trong 5 năm tới?

Vấn đề hiện nay, mà các giám đốc điều hành MoMo thừa nhận, là sự thành công của ứng dụng đã giúp thu hút một loạt các đối thủ cạnh tranh đáng gờm vào thị trường.

Các đối thủ lớn nhất bao gồm VNG do Tencent Holdings hậu thuẫn, đang mở rộng dịch vụ thanh toán ZaloPay.

"Lợi thế cạnh tranh rất lớn" của ZaloPay là liên kết với Zalo, ứng dụng trò chuyện phổ biến nhất cả nước, ông Huy Phạm, điều phối viên tại FinTech-Crypto Hub của Đại học RMIT Việt Nam, cho biết. Tại Trung Quốc, Tencent đã sử dụng cơ sở người dùng WeChat lớn của mình để triển khai dịch vụ thanh toán, dịch vụ này nhanh chóng trở thành một trong hai ví điện tử thống trị tại quê nhà.

Trong khi đó, Grab đã hợp tác với Moca, một công ty thanh toán di động địa phương và biến nó trở thành lựa chọn thanh toán chính cho các dịch vụ gọi xe và giao đồ ăn của mình. Sea có trụ sở tại Singapore, công ty trò chơi và thương mại điện tử, cũng đã triển khai dịch vụ thanh toán tại Việt Nam. Sea cũng vận hành Now, một trong những ứng dụng giao đồ ăn phổ biến nhất của Việt Nam.

MoMo tin rằng họ có thể đánh bại sự cạnh tranh bằng cách liên kết với các chuỗi cà phê và cửa hàng tiện lợi. Người tiêu dùng trẻ tuổi sử dụng chúng thường xuyên hơn so với mua sắm trực tuyến hoặc gọi xe, một người thân cận với công ty cho biết. Manisha Shah, Giám đốc tài chính của MoMo cho biết: “Bạn muốn chuyển từ một người đang sử dụng hàng tháng sang hàng tuần thành hàng ngày, thành hai đến ba lần một ngày, và bạn trở thành một người dùng trung thành không bỏ cuộc”, Manisha Shah, Giám đốc tài chính của MoMo cho biết.

Huy Phạm cho biết nhiều người Việt tải nhiều ví, kéo lên cái nào có chiết khấu tốt nhất thì sẽ lựa chọn mua sắm ở đó. Thách thức là làm thế nào để người dùng tiếp tục sử dụng một ứng dụng mà không có các chương trình khuyến mãi. Điều đó có thể không? Phạm nghĩ là không. Ông đã hỏi 40 sinh viên của mình trong một lớp học fintech liệu họ có tiếp tục sử dụng ví điện tử mà không được giảm giá hay không. Tất cả đều nói “không”.

Vì vậy, ông rất nghi ngờ sự tồn tại của các ví điện tử trong 5 năm nữa, trừ dịch vụ ví điện tử lớn nhất.

"Chúng ta phải đặt câu hỏi tại sao các ứng dụng ví điện tử tồn tại", ông nói "Chúng tồn tại bởi vì một vài năm trước đây hệ thống ngân hàng di động chưa phát triển tốt. Nhưng giờ đây, các ngân hàng cung cấp hầu hết các dịch vụ tương tự như ví điện tử, do đó sẽ phải tìm cách khác biệt hóa chính mình”, Pham nói thêm.

Ngoài ra, Việt Nam đang tiến hành chương trình thử nghiệm viễn thông bắt đầu vào năm 2021, cho phép người dân nạp tiền vào điện thoại của họ và sau đó mua hàng mà không cần tài khoản ngân hàng.

Các nhà phân tích cho rằng một rủi ro tiềm tàng lớn đối với toàn bộ lĩnh vực này là quy định. Các công ty khởi nghiệp Fintech đã phát triển một phần nhờ vào môi trường pháp lý thuận lợi. Ngân hàng trung ương cho biết có 34 ví điện tử ở Việt Nam, mặc dù chỉ có 5 ví có mức độ thu hút đáng kể. Nhưng sự gia tăng và phát triển mạnh mẽ của các công ty fintech đối với hệ thống tài chính đã khiến một số chính phủ “dè chừng”. Các nhà quản lý Trung Quốc đã thẳng tay đàn áp Tập đoàn Ant của Jack Ma. Tại Indonesia, ngân hàng trung ương tạm thời ngừng cấp giấy phép ví điện tử mới, dẫn đến việc các công ty lớn thâu tóm các công ty đã có giấy phép.

Theo Nikkei, một rào cản khác là các quy định của Việt Nam về phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng. Các công ty Việt Nam niêm yết ở nước ngoài cần có sự chấp thuận của cơ quan quản lý chứng khoán Việt Nam, trong khi thị trường chứng khoán trong nước có quy mô nhỏ và giới hạn tỷ lệ sở hữu nước ngoài. Vào năm 2017, VNG đã ký một biên bản ghi nhớ với sàn giao dịch chứng khoán Nasdaq của Mỹ để tiến hành niêm yết tại đây, nhưng kể từ đó VNG không lên tiếng gì về tiến độ kế hoạch. Các nhà đầu tư cho rằng VNLife có thể là một trong những ví điện tử đầu tiên được niêm yết, và tiếp theo là MoMo, nhưng con đường vẫn chưa rõ ràng. Cả hai công ty đều cho biết họ không có kế hoạch niêm yết cổ phiếu trong tương lai gần.

Nikkei cho rằng vài tháng tới có thể sẽ là chìa khóa để xác định ai sẽ sống sót sau đợt rung chuyển. Các ứng dụng ví điện tử đang tranh giành nhau để có một chỗ đứng vững chắc trên màn hình smartphone của người tiêu dùng, bởi vì không ai sử dụng tới 5 ví điện tử cùng lúc. Họ sẽ phải lựa chọn chiếc ví tốt nhất.