Bảo vệ dữ liệu cá nhân trong dòng chảy thương mại xuyên biên giới

Các ý kiến thảo luận tại tọa đàm “Dòng dữ liệu xuyên biên giới và vấn đề bảo vệ dữ liệu cá nhân” do Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS) tổ chức mới đây đã cung cấp các góc nhìn, các phân tích, đánh giá, góp phần tìm ra giải pháp chính sách phù hợp hơn - có khả năng cân bằng giữa phát triển kinh tế số dựa trên dòng dữ liệu xuyên biên giới và bảo vệ dữ liệu cá nhân ở Việt Nam.

Nhận định về tiềm năng nền kinh tế số Việt Nam, ông Nguyễn Minh Hồng, Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam cho biết, từ khi bước vào thế kỉ XXI đến nay, Việt Nam trở thành một trong 10 nước có lượng luân chuyển dữ liệu qua biên giới lớn nhất thế giới. Với một nền kinh tế có độ mở cao, tỷ lệ người dân sở hữu điện thoại di động thông minh và sử dụng Internet ngày càng cao, Việt Nam có cơ hội lớn để chuyển đổi nền kinh tế nhờ vào công nghệ số, trở thành thị trường có lợi thế cạnh tranh tốt hơn, thu hút đầu tư nhiều hơn.

Còn ông Jeff Paine, Giám đốc điều hành Liên minh Internet Châu Á (Asia Internet Colliation) nhấn mạnh các lợi ích mà dòng dữ liệu xuyên biên giới mang lại cho phát triển thương mại quốc tế gồm: Thúc đẩy nền kinh tế toàn cầu, cho phép các doanh nghiệp và người tiêu dùng tiếp cận với công nghệ và dịch vụ tốt nhất hiện có, mang lại lợi ích cho tất cả các lĩnh vực, từ sản xuất đến dịch vụ tài chính, giáo dục và chăm sóc sức khỏe, cho phép gửi một lượng lớn dữ liệu một cách nhanh chóng và hầu như không mất phí đến hầu hết mọi nơi trên thế giới.

Tuy nhiên, bên cạnh cơ hội, dữ liệu xuyên biên giới cũng đặt ra cho Việt Nam những thách thức về chính sách như bảo vệ quyền riêng tư của mỗi cá nhân, khả năng thực thi quyền tài phán của quốc gia, an ninh mạng. Tìm ra một hướng đi thích hợp lúc này là điểm “then chốt” trong tiến trình phát triển kinh tế số của Việt Nam.

Bà Lori Roussey, Trưởng Bộ phận chính sách quyền riêng tư của Oxfam International chia sẻ kinh nghiệm hoạt động của tổ chức thông qua áp dụng chính sách và thực hành quản trị dữ liệu có trách nhiệm, đạo đức, minh bạch, tôn trọng quyền dữ liệu của công dân, trong đó có các nhóm dễ bị tổn thương, tương thích với khung chính sách bảo vệ dữ liệu Châu Âu (GDPR).

Đại diện Oxfam cũng chia sẻ cần có cơ chế quản trị dữ liệu mang yếu tố nhân văn, đáp ứng nhu cầu và lợi ích các bên, có sự tham gia của chính phủ, doanh nghiệp và các tổ chức xã hội bảo vệ quyền lợi các nhóm yếu thế. Các biện pháp chính sách quản trị dữ liệu xuyên quốc gia cần đảm bảo quyền dữ liệu của công dân được thực thi công bằng, thúc đẩy sáng tạo, trách nhiệm giải trình, và an ninh mạng.

Ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS) khuyến nghị Việt Nam nên đặt mục tiêu kép: Thúc đẩy được dòng chảy dữ liệu tự do để phục vụ phát triển kinh tế số đồng thời đảm bảo được an toàn và quyền riêng tư dữ liệu cho người dùng. Đại diện IPS cho rằng: “Một hệ thống chính sách đa công cụ có thể sẽ phục vụ tốt cho Việt Nam hơn là thuần túy dựa vào các luật lệ và quy định “cứng”.

Bên cạnh biện pháp “cứng”, các biện pháp bổ trợ gồm tiêu chuẩn “mềm” trong nội bộ ngành (vừa có tính khuyến khích vừa có tính ràng buộc doanh nghiệp thực thi) như tiêu chuẩn an toàn dữ liệu, các giải pháp công nghệ giúp bảo vệ dữ liệu cần được cân nhắc áp dụng.

Về kinh nghiệm quốc tế, bà Tsunoda Rika, Phó Giám đốc Văn phòng Chiến lược công nghệ thông tin, Văn phòng Nội các Nhật Bản phát biểu rằng: Tại Nhật Bản, trong quản trị dữ liệu, nước này hướng đến mục tiêu “Dòng chảy dữ liệu tư do gắn liền với tin cậy” (Data free flows with trust) - một sáng kiến trong khuôn khổ Hội nghị thượng định G20 Osaka 2019.

Ông Fan Tuk Chee, Phó Giám đốc điều tra, Ủy ban bảo vệ dữ liệu cá nhân Singapore nhấn mạnh: Bản kiến trúc về tương lai nền kinh tế số của Singapore được thiết kế dựa trên một hệ sinh thái dữ liệu đáng tin cậy dựa trên khung khổ pháp lý thúc đẩy trách nhiệm giải trình của chủ thể thực thi nghĩa vụ pháp luật đặt ra.