Thủ tướng: 'Khoa học công nghệ là con đường ngắn nhất đạt các mục tiêu'

Tại Lễ chào mừng Ngày khoa học và công nghệ Việt Nam 18/5 và 65 năm thành lập Bộ Khoa học và Công nghệ diễn ra sáng nay tại Hà Nội, người đứng đầu Chính phủ đã dành thời gian đi 15 gian trưng bày các ứng dụng, sản phẩm của các viện nghiên cứu và doanh nghiệp, cùng khu vực ôn lại thành tựu của ngành. Ông hỏi thăm và động viên các đơn vị tham gia.

Phát biểu tại sự kiện, ông ghi nhận khoa học công nghệ có những đóng góp quan trọng trong mỗi giai đoạn, thời kỳ lịch sử. Thủ tướng đánh giá cao sự hiện diện của khoa học và công nghệ tại các công trình lớn của quốc gia, như Thủy điện Hòa Bình, Thủy điện Sơn La hay Lai Châu... Vừa qua, Việt Nam tự thực hiện làm cầu Mỹ Thuận 2 từ khâu thực hiện, giám sát và có được cây cầu to, đẹp, rẻ và tiết kiệm thời gian hơn. Tất cả đều nhờ khoa học giúp Việt Nam đến gần hơn với mục tiêu. Theo Thủ tướng, sự quyết tâm của các nhà khoa học, sự quản lý của các lãnh đạo giúp "biến cái không thể thành có thể", "biến khó thành dễ"...

Những thành tựu kinh tế dựa trên phát triển khoa học công nghệ

Tại sự kiện sáng nay, Thủ tướng đã nghe báo cáo của một số lĩnh vực ứng dụng nhiều khoa học công nghệ. Trong đó, Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Lê Minh Hoan khẳng định khoa học và công nghệ đã làm gia tăng giá trị sản phẩm nông nghiệp. Đó là làm sao để nông sản đạt chất lượng cao hơn, tối ưu hóa sản phẩm trên một diện tích, thu nhập đời sống của người nông dân tốt hơn. Giá trị gia tăng nông nghiệp còn được thể hiện ở việc áp dụng kinh tế xanh tuần hoàn trong nông nghiệp.

Trong những năm qua, nhiều nhà khoa học nông nghiệp được vinh danh tại giải thưởng Tạ Quang Bửu. Họ đã tích cực ra ruộng, về làng để trò chuyện, trao đổi các nghiên cứu mới với bà con nông dân, giúp khoa học và cuộc sống xích lại gần nhau hơn. Đó là cách tri thức hóa nông dân trong cuộc cách mạng nông nghiệp lần thứ 4.

Cùng nói về thành tựu phát triển kinh tế nhờ khoa học công nghệ, Phó Chủ tịch UBND TP Hải Phòng Hoàng Minh Cường cho biết địa phương bứt tốc nhờ đổi mới sáng tạo. Hải Phòng là thành phố đứng thứ 3 cả nước sau Hà Nội và TP HCM về chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII). Nhờ đó, thành phố đã tăng trưởng kinh tế đạt 10,34%, 9 năm liền đạt tốc độ tăng trưởng hai con số; thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài đạt kết quả lịch sử với hơn 3,6 tỷ USD. Chỉ số phát triển sản xuất công nghiệp (IIP) tăng khoảng 14%, tỷ trọng công nghiệp chế biến, chế tạo trong GRDP đạt 45%, tỷ trọng giá trị sản phẩm công nghiệp công nghệ cao trong công nghiệp chế biến, chế tạo đạt 59%; kinh tế số đạt 29,48% GRDP, đứng thứ 4 cả nước.

Đại diện khối doanh nghiệp, ông Phạm Văn Tài, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Tập đoàn Trường Hải (Thaco) khẳng định sự lớn mạnh của tập đoàn nhờ mạnh dạn ứng dụng, đổi mới công nghệ. Ông Hải cho hay sáng kiến khoa học đã giúp doanh nghiệp tiết kiệm 70 tỷ đồng mỗi năm. Minh chứng, ông nói mỗi năm Thaco thực hiện hơn 200 đề tài sáng kiến và hơn 2.000 cải tiến (kaizen) trong sản xuất. Riêng năm 2023 có hơn 3.500 sáng kiến, cải tiến được ứng dụng vào thực tiễn sản xuất, tiết kiệm hơn 70 tỷ đồng, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh mang lại giá trị công nghệ và kinh tế cao.

Nguồn nhân lực khoa học công nghệ

Chủ tịch Liên Hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam Phan Xuân Dũng, người đã gắn bó với ngành hơn 40 năm, cho biết lực lượng trí thức khoa học công nghệ đang ngày càng lớn mạnh. Hiện Liên hiệp Hội Việt Nam thu hút được khoảng 3,7 triệu hội viên, trong đó có khoảng trên 2,2 triệu trí thức, chiếm khoảng 32,5% số trí thức trong cả nước.

Theo ông, phát triển bất cứ một lĩnh vực nào, đặc biệt với lĩnh vực khoa học và công nghệ cần có nhân lực tốt và đầu tư tốt. "Nguồn nhân lực thời gian vừa qua đã có bước phát triển mạnh mẽ cả về chất lượng và số lượng", ông nói.

Về nhân lực nữ trong ngành, PGS.TS Hồ Thị Thanh Vân, Viện trưởng Viện nghiên cứu và phát triển sinh học nông nghiệp tiên tiến, trường Đại học Nguyễn Tất Thành cho rằng số lượng phụ nữ theo đuổi sự nghiệp khoa học đang dần tăng lên trên toàn cầu nhưng vẫn còn rất hạn chế.

Bà nói, chỉ 18% tỷ lệ nhà khoa học nữ giới giữ vai trò lãnh đạo cấp cao ở châu Âu và chỉ 12% thành viên của các học viện khoa học quốc gia trên toàn cầu là phụ nữ. Tại Việt Nam, số lượng phụ nữ tham gia vào hoạt động nghiên cứu khoa học và công nghệ đang ngày một tăng, chiếm khoảng 46% tổng số nhân lực nghiên cứu phát triển của cả nước nhưng các nhà khoa học nữ cũng gặp không ít rào cản, thách thức trong công việc, gia đình và xã hội.

Bà mong muốn "có quỹ khoa học công nghệ dành cho các nhà khoa học nữ hay các cơ chế chính sách ưu tiên trong các lĩnh vực nghiên cứu trọng điểm của quốc gia để tạo điều kiện nhà khoa học nữ phát huy năng lực, tri thức".

Ngày Khoa học và công nghệ Việt Nam truyền cảm hứng, khát vọng sáng tạo trong cộng đồng

Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt cho biết để phù hợp với yêu cầu nhiệm vụ, tên gọi của Bộ có nhiều lần thay đổi, song dù với tên gọi nào, Bộ Khoa học và công nghệ luôn được giao nhiệm vụ là cơ quan tham mưu cao nhất cho Đảng, Quốc hội và Chính phủ trong việc hoạch định và triển khai các chính sách phát triển khoa học kỹ thuật và hiện nay là khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Trong nhiều năm qua, pháp luật về khoa học và công nghệ cũng luôn được xây dựng và sửa đổi, bổ sung để phù hợp với thực tiễn quản lý.

Ông nói, hơn 10 năm qua, Ngày Khoa học và công nghệ Việt Nam đã trở thành ngày hội của lực lượng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo của cả nước. Nhiều hoạt động đã khơi dậy, truyền cảm hứng và khát vọng sáng tạo trong cộng đồng, hình thành văn hóa đổi mới sáng tạo và nuôi dưỡng tình yêu khoa học trong giới trẻ, góp phần kiến tạo một xã hội tôn trọng khoa học và tư duy sáng tạo.

Thủ tướng Phạm Minh Chính ghi nhận sự đeo bám không ngừng của các nhà khoa học. Thủ tướng đánh giá cao việc tổ chức Ngày khoa học và Công nghệ hàng năm là dịp truyền cảm hứng cho các nhà khoa học, đồng thời có tính hiệu triệu, kêu gọi lan tỏa cao hơn.

Phần cuối buổi là lễ vinh danh hai nhà khoa học được Giải thưởng Tạ Quang Bửu 2024, cả khán phòng đồng loạt vỗ tay khi tên PGS.TS Trần Mạnh Trí và TS Nguyễn Thị Kim Thanh được xướng lên. Hai nhà khoa học được tôn vinh vì có nghiên cứu xuất sắc trong lĩnh vực hoá học và vật lý.

PGS.TS Trần Mạnh Trí, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội được trao giải thưởng qua cụm ba công trình được công bố trên các tạp chí khoa học thuộc top 5% hàng đầu thế giới trong các ngành kỹ thuật môi trường, độc học, sức khỏe và đột biến gen - góp phần giải quyết vấn đề cấp bách mang tính toàn cầu hiện nay là ô nhiễm môi trường do sự phát tán của các hóa chất tổng hợp.

TS Nguyễn Thị Kim Thanh, Viện Vật lý, Viện Hàn lâm Khoa học và công nghệ Việt Nam được trao giải thưởng qua một công trình được công bố trên Tạp chí Physical Review Letters, là tạp chí khoa học hàng đầu thế giới của ngành Vật lý. Công trình thể hiện 3 kết quả đột phá về hướng nghiên cứu, có ý nghĩa quan trọng cho phát triển công nghệ máy tính lượng tử. GS Kiselev (đồng tác giả của công trình) nói ý tưởng của TS Kim Thanh là một kiệt tác tao nhã về vật lý hiện đại.

Trong bài phát biểu, TS Thanh nói rất bất ngờ khi được trao giải thưởng danh giá Tạ Quang Bửu, minh chứng cho tình yêu vật lý dành cho chị. Chị nhiều lần nghẹn lời khi nhắc về những ngày mới bước vào nghiên cứu. Chị nhớ lại khoảng thời gian nghiên cứu tại Pháp, từng nói với một người bạn nước ngoài nếu chị có bài đăng trên Physical Review Letters, chị sẽ bỏ nghiên cứu vật lý, vì ước mơ của chị khi đạt được rồi sẽ muốn sống mãi với ước mơ ngọt ngào đó. "Giấc mơ năm nào đã thành hiện thực, tuy nhiên tôi vẫn tiếp tục nghiên cứu vật lý chứ không ngủ vùi như từng nghĩ trước kia. Tôi nhận ra có nhiều vấn đề để nghiên cứu và sẽ luôn sẵn sàng giúp đỡ các bạn trẻ nếu muốn dành tình yêu cho vật lý", TS Thanh nói và nhắn nhủ các bạn trẻ hãy sống vì đam mê vì khi đó sẽ được đền đáp xứng đáng.

Như Quỳnh