Tham gia cùng Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trả lời chất vấn của các Đại biểu Quốc hội về hiệu quả công tác thông tin, dự báo tình hình nông sản và công tác quy hoạch để bảo đảm sản xuất, quy chuẩn xuất khẩu trong thời gian qua, trách nhiệm của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng như Bộ Công Thương trong thời gian tới để nâng cao giá trị xuất khẩu nông sản Việt, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết: Trong những năm qua, giá trị xuất khẩu nông, thủy sản của Việt Nam liên tục tăng trưởng, đóng góp không nhỏ vào tổng giá trị xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam; đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy phát triển nông nghiệp hàng hóa, góp phần nâng cao thu nhập và đời sống của người dân. Nhiều mặt hàng nông sản xuất khẩu đóng vai trò quan trọng và khẳng định được vị trí vững chắc trên thị trường quốc tế. Hiện nay, Việt Nam đã xuất khẩu nông sản sang hơn 200/224 nước và vùng lãnh thổ có quan hệ thương mại, trong đó một số mặt hàng như gạo, cà phê, hồ tiêu, hạt điều, tôm, cá tra, đồ gỗ… đã chiếm thị phần khá lớn trên thế giới.
“Tuy nhiên, nền kinh tế nông nghiệp nước ta với quy mô nhỏ lẻ, phân tán nên hoạt động nuôi trồng diễn ra tự phát, manh mún và theo phong trào dẫn đến có lúc không kiểm soát được nguồn cung cho xuất khẩu”- Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên thẳng thắn nhìn nhận và cho rằng, việc tổ chức sản xuất manh mún khiến chất lượng nông - thủy sản không được đồng đều, khó kiểm soát vấn đề an toàn và áp dụng các tiêu chuẩn của quốc tế về truy xuất nguồn gốc; còn thiếu sự liên kết theo chuỗi từ khâu sản xuất, thu gom, chế biến đến tiêu thụ; thiếu sự liên kết phân công lao động và tổ chức sản xuất nông nghiệp theo lợi thế vùng và địa phương dẫn đến tính chuyên môn hóa thấp, dễ xảy ra ùn ứ cục bộ về nguồn cung vào thị trường.
Ngoài ra, xuất khẩu nông sản chủ yếu vẫn là sản phẩm thô, chưa có sản phẩm nông sản mũi nhọn có giá trị gia tăng cao và thương hiệu mạnh; phát triển nông lâm thủy sản chủ yếu tập trung vào thị trường xuất khẩu mà chưa quan tâm đúng mức tới thị trường trong nước với 100 triệu người tiêu dùng và khả năng tiêu thụ hàng hóa ở các phân khúc khác nhau là rất lớn.
Để nâng cao giá trị xuất khẩu nông sản Việt, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho biết, thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tham mưu Chính phủ chỉ đạo các Bộ, ngành, địa phương với các giải pháp trọng tâm sau:
Thứ nhất, quyết liệt triển khai các nhiệm vụ, giải pháp để tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả của ngành; khẩn trương quy hoạch thành các vùng trồng, vùng nuôi; áp dụng khoa học công nghệ trong các khâu của quá trình sản xuất. Tăng cường tổ chức sản xuất, xuất khẩu theo liên kết chuỗi; tổ chức hiệu quả sản xuất nông nghiệp theo quy mô lớn, tập trung; gắn sản xuất với với tín hiệu của thị trường; liên kết nông dân bằng mô hình hợp tác xã kiểu mới; các khâu sản xuất, thu gom, chế biến, phân phối, tiêu thụ được đặt trong một “chuỗi giá trị” với doanh nghiệp.
Thứ hai, tiếp tục đàm phán, mở cửa thị trường, đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến thương mại phát triển thị trường, bao gồm những thị trường truyền thống và các thị trường mới còn nhiều tiềm năng.
Thứ ba, xây dựng nội dung đàm phán về mở cửa thị trường, kiểm dịch động - thực vật và các yêu cầu kỹ thuật khác có liên quan cho hàng hóa nhập khẩu từ nước ngoài vào Việt Nam và các tiêu chuẩn hàng của Việt Nam xuất đi các thị trường khác.
Thứ tư, đấu tranh hiệu quả với những hàng rào kỹ thuật, thương mại bất hợp lý đối với nông sản của Việt Nam để giữ vững thị trường. Theo dõi sát, phát hiện kịp thời hiện tượng gia tăng nhập khẩu đột biến để cùng trao đổi với các Bộ, ngành có liên quan nhằm đưa ra các phản ứng chính sách phù hợp, góp phần bảo vệ chính đáng sản xuất trong nước, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Thứ năm, tổng hợp, hỗ trợ thông tin về thị trường thông qua việc đăng tải, công bố Bản tin thị trường nông, lâm, thủy sản định kỳ hàng tuần trên Cổng Thông tin điện tử của Bộ và tổ chức các Hội nghị giao ban định kỳ hàng tháng với thương vụ Việt Nam ở nước ngoài để định hướng thị trường cho các doanh nghiệp và các địa phương. Tăng cường cơ chế cảnh báo sớm cho các doanh nghiệp để chủ động phòng tránh các vụ kiện phòng vệ thương mại ở nước ngoài.
Thứ sáu, đẩy mạnh hoạt động thu hút hợp tác đầu tư trong lĩnh vực logistics, tăng cường khuyến khích hợp tác giữa các doanh nghiệp logistics nhằm giảm chi phí của hàng hóa.
Thứ bảy, cải cách thủ tục hành chính, hiện đại hóa công tác cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O), áp dụng cơ chế tự chứng nhận xuất xứ của các doanh nghiệp và cơ sở sản xuất.
Thứ tám, chỉ đạo lực lượng quản lý thị trường tăng cường quản lý chặt chẽ hoạt động xuất nhập khẩu, tạm nhập tái xuất, vận chuyển qua biên giới, tránh buôn lậu, gian lận thương mại sản phẩm nông sản.
Đối với thị trường trong nước, tư lệnh ngành Công Thương cho rằng, cần tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động kết nối giữa nhà cung ứng với nhà phân phối; tăng cường các hoạt động liên kết tiêu thụ sản phẩm giữa các địa phương, thúc đẩy các địa phương tiêu thụ sản phẩm của nhau; kết nối các nhà cung ứng nguyên vật liệu với các nhà chế biến nông sản; hỗ trợ doanh nghiệp, địa phương quảng bá sản phẩm đến người tiêu dùng, chỉ dẫn địa lý tại thị trường trong nước chủ động làm việc với các hệ thống phân phối lớn về việc hỗ trợ, tạo điều kiện xây dựng các mô hình sản suất nông sản theo chuỗi để cung cấp trong hệ thống bán lẻ của mình.
“Ngoài ra, cần hỗ trợ các địa phương xây dựng các Đề án đẩy mạnh chuỗi cung ứng nông sản, hoạt động kết nối cung cầu hàng hóa cả trong nước và thị trường quốc tế”- Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đề nghị.
Liên quan đến ý kiến của đại biểu Điểu Huỳnh Sang (Đoàn Bình Phước) về việc nhập khẩu điều nhân và điều thô sẽ ảnh hưởng nhất định đến sản xuất trong nước, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên thẳng thắn nhìn nhận, đây là một thực tế, tuy nhiên trong nền kinh tế thị trường, nhà nước, doanh nghiệp hay người sản xuất, kinh doanh đều phải tuân thủ các quy luật rất khách quan. Đó là cung - cầu, giá trị cạnh tranh và lưu thông, tiền tệ.
“Hiện nay, 74% hàng xuất khẩu của Việt Nam đều từ các doanh nghiệp FDI, trong khi đó, hầu hết các nguyên liệu đầu vào của các doanh nghiệp FDI này sản xuất đều là nhập khẩu. Hạt điều cũng tương tự. Vì vậy, việc nhập khẩu điều nhân và điều thô để duy trì ngành chế biến hạt điều, giữ được thương hiệu, giữ được thị trường cũng là việc phải cân nhắc”- Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên bày tỏ và cho biết thêm, cây điều, hạt điều Việt Nam với sản lượng nhỏ, chất lượng không ổn định cũng là rào cản nhất định cho việc sản xuất, xuất khẩu cũng như giữ vững thương hiệu và chiếm lĩnh thị trường.
“Nếu như trên diện tích đó, chúng ta chuyển sang cây trồng khác, hoặc vật nuôi khác mà hiệu quả hơn cây điều, thì đây cũng là hướng mà chúng ta cần phải tính. Vì vậy, trong thời gian tới, chúng tôi đề nghị các địa phương có vùng trồng phải quy hoạch lại để có diện tích đủ lớn và áp dụng công nghệ, từ đó tạo ra chất lượng, sản phẩm ổn định, có thể xuất khẩu được; liên kết sản xuất, chế biến, bảo đảm tiêu chuẩn xuất khẩu của các thị trường nhập khẩu, áp dụng công nghệ, tiếp tục hỗ trợ thông tin đàm phán, mở rộng thị trường”- Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên đề nghị.
