Nông dân thành doanh nhân nhờ bán hàng trực tuyến
Đi từ trung tâm Bắc Kinh về phía Bắc sẽ thấy các tòa nhà bằng kính và những con đường sạch sẽ dần nhường chỗ cho các công trình gạch xiêu vẹo và con đường đầy bụi. Xung quanh, người ta có thể nhìn thấy những ngọn núi cao và đặc biệt là một trang trại hữu cơ, được chủ trang trại đặt tên là Everyday People Farms, chuyên bán các loại nông sản như cà tím, ớt, cà chua, khoai tây và cải bắp.
Chủ sở hữu, anh Zhào Fēi cho biết, lợi nhuận bán nông sản tăng đáng kể trong vài năm qua. Điều gì đã thúc đẩy sự tăng trưởng đó? Bên cạnh cửa hàng truyền thống của mình, Zhao hiện đang điều hành một cửa hàng trên WeChat, thị trường thương mại điện tử trong ứng dụng phổ biến ở Trung Quốc. WeChat, nơi nông dân có thể trở thành doanh nhân.
Zhao không đơn độc. Hàng nghìn nông dân Trung Quốc đã bán sản phẩm của họ qua mạng Internet, đặc biệt là sau khi bị đại dịch COVID-19 tấn công.
Trong quý đầu tiên của năm 2020, Pinduoduo - nền tảng thương mại điện tử tương tác lớn nhất Trung Quốc - đã chứng kiến hơn một tỷ đơn đặt hàng nông sản trên nền tảng của mình, tăng 184% so với cùng kỳ năm 2019. Năm 2019, 136,4 nghìn tỷ RMB (20,8 tỷ USD) hàng hóa nông nghiệp được bán trên Pinduoduo. Ngày nay, hơn nửa triệu tài khoản đang bán các sản phẩm nông nghiệp trên nền tảng này. Pinduoduo đang tăng gấp đôi nỗ lực chiếm lĩnh thị trường nông sản trực tuyến.
“Nông nghiệp là một trong những điểm nổi bật của nền tảng chúng tôi,” Phó Chủ tịch Pinduoduo phụ trách Chiến lược David Liu cho biết.
Pinduoduo là công ty dẫn đầu thị trường, nhưng các nền tảng thương mại điện tử khác cũng đang lớn mạnh và cạnh tranh. Hầu hết các nền tảng thương mại điện tử lớn đều đã thành lập các đơn vị để kết nối nông dân với khách hàng. Alibaba có kế hoạch bán 400 tỷ RMB (61 tỷ USD) nông sản trên nền tảng của mình vào năm 2022 và WeChat đã tiếp cận với những nông dân như Zhao Fei để thuyết phục họ thành lập Cửa hàng Wechat.
Nông sản lọt “tầm ngắm”
Thương mại điện tử từ lâu đã trở thành một thế lực trong ngành bán lẻ Trung Quốc, nhưng chỉ gần đây các công ty như Pinduoduo, WeChat và Alibaba mới bắt đầu tác động đến nông nghiệp, một trong những lĩnh vực kém sáng tạo nhất của nền kinh tế Trung Quốc.
Một thập kỷ trước, hầu hết nông dân không có nhiều lựa chọn vận chuyển sản phẩm. Họ có thể bán rẻ tại các chợ nông thôn gần đó hoặc bán cho các doanh nghiệp nông nghiệp lớn và những người trung gian khác. Những người trung gian này sau đó sẽ bán sản phẩm của họ cho những người tiêu dùng giàu có ở các khu vực thành thị. Một sản phẩm có giá chỉ từ 2 đến 3 RMB (dưới 50 xu) ở thị trường địa phương có thể kiếm được 20 RMB (gần 3 USD) ở một thành phố lớn. Nhưng thông qua những người trung gian có nghĩa là nông dân sẽ mất một phần đáng kể trong số lợi nhuận này.
Vào giữa những năm 1980, nông nghiệp Trung Quốc trở nên trì trệ, ngay cả khi nông nghiệp đang trải qua một cuộc cách mạng công nghệ, như sử dụng máy kéo và máy bay không người lái để sản xuất nhiều lương thực hơn với ít giờ làm việc hơn.
Ngày nay, nông nghiệp và nông thôn Trung Quốc đang có những thay đổi mạnh mẽ nhờ các ứng dụng trên mạng Internet. Phát trực tiếp (livestream) là một ví dụ minh họa. Vào năm 2019, Taobao Live đã phải vật lộn mới có được 1.000 nông dân phát trực tiếp các hoạt động nông nghiệp của họ. Nhưng COVID-19 đã tăng tốc cho nền tảng. Đến tháng 5 năm 2020, Taobao Live có 50.000 người phát trực tiếp ở nông thôn. Đến cuối năm nay, nền tảng ước tính con số đó sẽ tăng gấp bốn lần. Những người nông dân từng bán 90% sản phẩm của họ offline giờ đã chuyển sang bán 90% trực tuyến. Phát trực tiếp không chỉ giúp ngành nông nghiệp vượt qua khủng hoảng mà còn tạo ra một phương thức kinh doanh hoàn toàn mới có khả năng tiếp tục kéo dài sau khi đại dịch kết thúc.
Trong bối cảnh đại dịch bùng phát, nền tảng này cho phép tất cả nông dân phát trực tiếp miễn phí. Kết quả là nông dân đã bán 15 triệu kg sản phẩm của họ trong ba ngày. Tại một trang trại xoài ở Tam Á, thị trưởng đã phát trực tiếp chuyến thăm trang trại của mình như một cách để thúc đẩy bán hàng. Và trang trại đã bán được 30.000 kg hoa quả trong hai phút.
Đối với người tiêu dùng thành thị, việc quan sát nông dân cuốc đất hoặc hái trái cây cho phép họ cảm thấy có mối liên hệ với những gì họ sẽ ăn và điều đó cũng bảo đảm với họ rằng những gì họ đang mua là hàng thật, một vấn đề mà người tiêu dùng Trung Quốc ngày càng quan tâm.
Đại dịch COVID-19 đã mang đến cho những gã khổng lồ thương mại điện tử một cơ hội lớn. Nông dân tìm mọi cách để thiết lập các kênh bán hàng mới và người tiêu dùng buộc phải mua sắm trực tuyến. Cả JD.com và Taobao thuộc sở hữu của Alibaba đều nhanh chóng đưa ra các sáng kiến phát trực tiếp ở nông thôn. Các công ty đã giúp nông dân và thương gia thiết lập các cửa hàng trực tuyến với sự phê duyệt nhanh chóng và hướng dẫn họ cách thiết kế nội dung các chương trình phát sóng. Họ cũng tinh chỉnh để các ứng dụng trực quan hơn và sử dụng mạng lưới hậu cần của họ để vận chuyển sản phẩm trực tiếp từ trang trại đến nhà.
Cắt bỏ được khâu trung gian trong việc bán nông sản, các công ty internet đang khiến lĩnh vực nông nghiệp của Trung Quốc thậm chí còn hiệu quả hơn ở Mỹ.
Thung lũng Silicon đã cố gắng kết nối nông dân với người tiêu dùng. Nhiều trang trại ở Mỹ tiếp thị sản phẩm của họ trực tiếp cho khách hàng thông qua Facebook hoặc Instagram. Tuy nhiên, những nỗ lực này vẫn còn rất nhỏ so với những gì đang diễn ra trên các nền tảng của Trung Quốc.
Tiến sĩ Carmen Leong, giảng viên cấp cao tại Trường Kinh doanh Đại học New South Wales, cho biết: “Trung Quốc đang đi trước phần còn lại của thế giới trong việc tích hợp thương mại điện tử và nông nghiệp”.
Những gã khổng lồ truyền thông xã hội của Trung Quốc như Alibaba và WeChat đã cho thấy rằng họ có thể vượt qua Thung lũng Silicon. Trong lĩnh vực nông nghiệp, những gã khổng lồ truyền thông xã hội của Trung Quốc có thể sẽ làm điều đó, một lần nữa.
Giải bài toán vận chuyển nông sản tươi sống từ nông thôn đến thành thị
Trong lịch sử, hoạt động sản xuất rau, nông sản của Trung Quốc diễn ra ở một số khu vực và đòi hỏi một hệ thống giao thông phức tạp để đưa sản phẩm đến thị trường ở các thành phố lớn. Hệ thống đó đối mặt với những vấn đề lớn vào năm 2020. Dịch COVID-19 ảnh hưởng nặng nề đến dòng luân chuyển lương, dẫn đến tình trạng thiếu hụt và lãng phí cây trồng. Theo nghiên cứu của Economist Intelligence Unit, cuộc khủng hoảng sức khỏe đã thúc đẩy ngành công nghiệp thực phẩm tươi sống phải thay đổi hệ thống chuỗi cung ứng của mình.
Bán hàng online nghĩa là người nông dân sau khi nhận được đơn hàng của người tiêu dùng, phải có giải pháp vận chuyển làm sao vừa đảm bảo độ tươi sống của nông sản, vừa “ship hàng” đúng hẹn và không bị “hoàn tiền” do hàng hóa hư hỏng. Thực tế, trong công cuộc cách mạng bán hàng online này, người nông dân Trung Quốc đang phụ thuộc vào hệ thống hậu cần của các công ty thương mại điện tử lớn. Họ nói rằng việc bán hàng trực tiếp cho người tiêu dùng khiến họ gặp nhiều rủi ro hơn, đặc biệt là nếu khách hàng yêu cầu hoàn lại tiền cho hàng hóa bị hư hỏng. Hơn nữa, chi phí giao hàng lạnh cao hơn cũng làm giảm tỷ suất lợi nhuận, tuy nhiên, họ đã kiếm được lợi nhuận từ số lượng đơn đặt hàng tăng và cơ sở khách hàng trung thành.
Chính vì thế, ngoài việc phát triển các công cụ phát trực tiếp dễ dàng tiếp cận với nông dân, Chương trình hỗ trợ nông thôn (Rural Support Program) của Alibaba còn thúc đẩy hệ sinh thái rộng lớn của công ty, khai thác vào nhiều nền tảng để tạo thành một mạng lưới đầu cuối giữa cung nông thôn, nhu cầu thành thị - và mọi thứ ở giữa.
Sau khi thiết lập Kênh Xanh (Green Channel) để vận chuyển nhanh vật tư y tế, Cainiao, chi nhánh hậu cần của Alibaba, đã mở một kênh thứ hai để vận chuyển nông sản. Các đơn đặt hàng qua luồng trực tiếp trên Taobao được giao trong vòng 72 giờ tới hơn 50 thành phố lớn bằng mạng lưới của Cainiao. Công ty cho biết họ đã huy động 34 đối tác để tạo ra các tuyến đường mới và trực tiếp, để xe tải có thể vận chuyển xoài và dưa từ cực nam của Trung Quốc đến các thành phố như Bắc Kinh trong ba ngày và đến Thượng Hải chỉ trong hai ngày.
Freshippo, chuỗi cửa hàng tạp hóa định hướng bán lẻ mới của Alibaba, cũng đã thúc đẩy nỗ lực trong việc đưa hàng hóa tươi sống đến gần hơn với người tiêu dùng thành thị. Để giảm thiểu rủi ro lây lan virus, người mua có thể đặt hàng trực tiếp thông qua ứng dụng Freshippo và chọn tùy chọn giao hàng không tiếp xúc.
Ngoài ra, Alibaba đã tranh thủ sự giúp đỡ của 30 chuyên gia nông nghiệp nổi tiếng ở Trung Quốc để xác định và đề xuất các giải pháp cho các khu vực bị ảnh hưởng nhiều nhất do virus. Và Taobao đã thành lập quỹ trị giá 1 tỷ NDT cùng với 10 biện pháp hỗ trợ nông dân, trong đó có số DingTalk dành riêng cho các vấn đề liên quan đến nông nghiệp.
Theo công ty, Chương trình hỗ trợ nông thôn khai thác tất cả các công cụ và nguồn lực tại Alibaba để giúp nông dân thu hoạch, đóng gói, vận chuyển và bán hàng hóa của họ. Kể từ khi ra mắt, ước tính có khoảng 18.000 tấn nông sản đã được bán theo sáng kiến này.
