Những năm qua, kết quả xếp hạng chỉ số đổi mới toàn cầu (GII) cho thấy Việt Nam tiếp tục có sự cải thiện thứ hạng đầu vào đổi mới sáng tạo. Trong 10 năm qua, tính từ năm 2013, thứ hạng GII của Việt Nam tăng 30 bậc (từ vị trí 76 lên 46). Việt Nam liên tục duy trì vị trí dẫn đầu trong nhóm các quốc gia thu nhập trung bình thấp (năm 2022 và năm 2023, Việt Nam đứng thứ hạng thứ 2, sau Ấn Độ). Trong khu vực ASEAN, Việt Nam đứng thứ 4 (sau Singapore, Malaysia và Thái Lan), đạt chỉ tiêu Chính phủ đặt ra cho năm 2023 tại Nghị quyết số 01/NQ-CP ngày 06/01/2023. Trong 13 năm liền, Việt Nam luôn có kết quả ĐMST cao hơn so với mức độ phát triển, cho thấy hiệu quả trong việc chuyển các nguồn lực đầu vào thành kết quả đầu ra phát triển KT-XH. Việt Nam là một trong số ít những quốc gia thu nhập trung bình thấp được tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) ghi nhận có tốc độ bắt kịp về ĐMST nhanh nhất. Tuy nhiên, ở cấp địa phương, nhiều nơi còn lúng túng trong việc tham gia thực hiện Nghị quyết của Chính phủ về cải thiện chỉ số GII cấp quốc gia. Với sự hỗ trợ kỹ thuật của WIPO, trên cơ sở nghiên cứu và tham khảo kinh nghiệm xây dựng các bộ chỉ số cấp địa phương đã có trong nước (chỉ số Năng lực cạnh tranh quốc gia PCI, chỉ số Cải cách hành chính PAR, chỉ số Chuyển đổi số DTI…) và kinh nghiệm nước ngoài (một số quốc gia đã xây dựng thành công bộ chỉ số ĐMST cấp địa phương như Trung Quốc, Ấn Độ, Columbia, Mỹ...), Bộ Khoa học và Công nghệ đã xây dựng bộ chỉ số cấp địa phương theo 10 bước như hướng dẫn của OECD cho xây dựng bộ chỉ số tổng hợp, phù hợp với bối cảnh thực tiễn, đặc điểm của các địa phương ở Việt Nam.
Ảnh: Lễ Công bố kết quả xếp hạng Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương năm 2023
Tại phiên họp đầu năm 2022, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 12/NQ-CP ngày 30/01/2022, giao: “Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì, phối hợp với cơ quan, địa phương, WIPO và các tổ chức liên quan xây dựng bộ chỉ số ĐMST cấp địa phương và tổ chức đánh giá thử nghiệm tại một số địa phương nhằm đo lường năng lực ĐMST và kết quả ĐMST của từng địa phương, đồng bộ với chỉ số ĐMST toàn cầu GII của Việt Nam”. Sau khi có kết quả thử nghiệm, Bộ chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII) được thực hiện thống nhất trên toàn quốc từ ngày 01/01/2023.
Với vai trò cơ quan đầu mối theo dõi việc cải thiện các chỉ số về ĐMST của các Bộ, ngành, địa phương theo phân công của Chính phủ, trong thời gian qua, Bộ Khoa học và Công nghệ đã triển khai nhiều hoạt động như tổ chức hội thảo tập huấn và trực tiếp trao đổi, hướng dẫn cho các bộ, ngành, địa phương. Cục Sở hữu trí tuệ được giao chủ trì 06 chỉ số liên quan đến lĩnh vực sở hữu trí tuệ (SHTT) nêu trong Báo cáo về PII năm 2023.
Giới thiệu về Chỉ số Đổi mới sáng tạo địa phương
Bộ chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (viết tắt là PII - Provincial Innovation Index) được xây dựng nhằm cung cấp bức tranh thực tế, tổng thể về hiện trạng mô hình phát triển kinh tế xã hội dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (KHCN&ĐMST) của từng địa phương, qua đó cung cấp căn cứ và bằng chứng về điểm mạnh, điểm yếu, các yếu tố tiềm năng và các điều kiện cần thiết để thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội dựa trên KHCN&ĐMST của từng địa phương. Dựa trên bộ chỉ số, các nhà hoạch định chính sách và các cấp lãnh đạo của địa phương có cơ sở khoa học và thực tiễn để xác định, lựa chọn các định hướng, giải pháp phù hợp cho phát triển kinh tế xã hội của địa phương mình dựa trên KHCN&ĐMST.
Khung chỉ số PII năm 2023 đã được thiết kế với hai nhóm: Đầu vào ĐMST và Đầu ra ĐMST với tổng cộng 52 chỉ số thành phần. Đầu vào ĐMST bao gồm 05 trụ cột gồm: Thể chế, Vốn con người và nghiên cứu & phát triển, Cơ sở hạ tầng, Trình độ phát triển của thị trường, Trình độ phát triển của doanh nghiệp. Đầu ra ĐMST bao gồm 02 trụ cột: Sản phẩm tri thức, sáng tạo và công nghệ và Tác động.
Theo đó, các chỉ tiêu về SHTT được đặt trong trụ cột Sản phẩm tri thức, sáng tạo và công nghệ (trụ cột 6) - một trong hai trụ cột đầu ra ĐMST. Các trụ cột này phản ánh từ những đầu vào ĐMST gồm thể chế, vốn con người và nghiên cứu & phát triển, cơ sở hạ tầng và sự phát triển của thị trường, doanh nghiệp – tức là các yếu tố tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động ĐMST để mang lại kết quả góp phần nâng cao thứ hạng PII.
Các chỉ số PII liên quan trực tiếp tới SHTT
- Chỉ số 6.1.1: số lượng đơn đăng ký bảo hộ sáng chế/10.000 dân (số liệu từ nguồn Cục Sở hữu trí tuệ);
- Chỉ số 6.1.2: số lượng đơn đăng ký bảo hộ giải pháp hữu ích/10.000 dân (số liệu từ nguồn Cục Sở hữu trí tuệ);
- Chỉ số 6.1.3: số lượng đơn đăng ký giống cây trồng/10.000 dân (số liệu từ nguồn Cục Trồng trọt);
- Chỉ số 6.2.1: số lượng đơn đăng ký nhãn hiệu/10.000 dân (số liệu từ nguồn Cục Sở hữu trí tuệ);
- Chỉ số 6.2.2: số lượng đơn đăng ký kiểu dáng công nghiệp/10.000 dân (số liệu từ nguồn Cục Sở hữu trí tuệ);
- Chỉ số 6.2.3: số lượng chỉ dẫn địa lý đã được cấp giấy chứng nhận bảo hộ (số liệu từ nguồn Cục Sở hữu trí tuệ).
Sáng chế, giải pháp hữu ích, giống cây trồng, nhãn hiệu, kiểu dáng công nghiệp nếu được ứng dụng, khai thác trên thực tế mới có thể mang lại giá trị và được tính là ĐMST. Vì vậy, số lượng sản phẩm cũng như đơn đăng ký được coi là đầu vào cho ĐMST. Số lượng đơn càng nhiều thì điểm số và thứ hạng trong PII càng cao.
Theo Báo cáo Chỉ số đổi mới sáng tạo địa phương năm 2023, mười địa phương dẫn đầu trụ cột 6 - Sản phẩm tri thức, sáng tạo và công nghệ gồm:
(i) Hà Nội, (ii) Cần Thơ, (iii) Tp. Hồ Chí Minh, (iv) Long An, (v) Bà Rịa - Vũng Tàu, (vi) Trà Vinh, (vii) Tiền Giang, (viii) Ninh Thuận, (ix) Đà Nẵng, và (x) Thừa Thiên Huế. Trong nhóm 10 địa phương dẫn đầu trụ cột này, có 5 địa phương thuộc nhóm 10 địa phương dẫn đầu PII 2023 cả nước, không có địa phương nào thuộc nhóm thu nhập thấp và không có địa phương nào ở vùng Tây nguyên và Trung du và miền núi phía Bắc.
Điểm số của 10 địa phương dẫn đầu Trụ cột 6 - Sản phẩm tri thức, sáng tạo và công nghệ
Nguồn: Cơ sở dữ liệu PII 2023
Trong trụ cột này có nhiều địa phương không đồng đều ở cả ba nhóm chỉ số. Ví dụ: Cần Thơ có điểm số không cao ở nhóm chỉ số về Tài sản vô hình nhưng có điểm số cao cao ở hai nhóm chỉ số còn lại. Hay Tiền Giang có điểm số cao ở nhóm chỉ số về Sáng tạo tri thức nhưng hai nhóm còn lại có điểm số cách xa nhiều. Đà Nẵng cũng có điểm số thấp ở nhóm chỉ số về Tài sản vô hình nhưng có điểm số tốt ở Lan tỏa tri thức. Thừa Thiên Huế không có điểm số tốt ở Lan tỏa tri thức song có điểm số tốt ở hai nhóm chỉ số còn lại. Một số địa phương không nằm trong nhóm 10 địa phương dẫn đầu trụ cột này nhưng có kết quả tốt ở nhóm chỉ số Sáng tạo tri thức như Hải Dương, Thái Bình, Lâm Đồng, hay ở nhóm Tài sản vô hình như Tuyên Quang, Hà Giang, Yên Bái, Hưng Yên, Bến Tre, và ở nhóm Lan tỏa tri thức như Bến Tre, Kon Tum, Đồng Tháp, Phú Yên, Bình Dương, Hòa Bình.
Kết quả xếp hạng chung về chỉ số PII năm 2023 và tác động của các chỉ số về sở hữu trí tuệ đến kết quả xếp hạng
Sau khi xử lí dữ liệu, phân tích, tính toán với quy trình, phương pháp, kỹ thuật tính toán theo chuẩn quốc tế và được chuyên gia quốc tế độc lập đánh giá, kết quả PII năm 2023 của 63 địa phương thì Hà Nội có điểm số cao nhất, đạt 62.86 điểm.
Điểm số PII 2023: Đầu vào, Đầu ra và 7 trụ cột của 10 địa phương dẫn đầu
Nguồn: Cơ sở dữ liệu PII 2023
Hà Nội dẫn đầu 14 chỉ số trong 52 chỉ số thành phần, trong đó có các chỉ số về về tài sản trí tuệ như sáng chế, giải pháp hữu ích, giống cây trồng, kiểu dáng công nghiệp chiếm vị trí cao nhất so với các địa phương còn lại, đạt 63,16 điểm.
Giá trị/điểm số trong trụ cột 6 của Hà Nội (Nguồn: Báo cáo PII 2023)
Giá trị/điểm số trong trụ cột 6 của TP. Hồ Chí Minh (Nguồn: Báo cáo PII 2023)
Tiếp theo, Tp. Hồ Chí Minh dẫn đầu 12 chỉ số trong 52 chỉ số thành phần, trong đó có các chỉ số thuộc lĩnh vực SHTT chiếm điểm số cao với 52.18 điểm. Cần Thơ đứng thứ năm với 4 chỉ số dẫn đầu trên 52 chỉ số thành phần, với các chỉ số về lượng đơn đăng ký nhãn hiệu và kiểu dáng công nghiệp cao, dù ở vị trí thứ năm trên bảng xếp hạng chung nhưng các chỉ số về SHTT của Cần Thơ lại đứng vị trí thứ 2 chỉ sau Hà Nội ở Trụ cột 6. SP tri thức, sáng tạo và công nghệ.
Giá trị/điểm số trong trụ cột 6 của Cần Thơ (Nguồn: Báo cáo PII 2023)
Tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu đứng thứ bảy trong xếp hạng tổng điểm 52 chỉ số thành phần, với các chỉ số về lượng đơn đăng ký nhãn hiệu và đơn bảo hộ chỉ dẫn địa lý cao, dù ở vị trí thứ bảy trên bảng xếp hạng chung nhưng các chỉ số về SHTT của Cần Thơ lại đứng vị trí thứ năm sau Hà Nội, Cần Thơ, TP. Hồ Chí Minh và Long An ở Trụ cột 6. SP tri thức, sáng tạo và công nghệ.
Giá trị/điểm số trong trụ cột 6 của Bà Rịa – Vũng Tàu (Nguồn: Báo cáo PII 2023)
Kết quả của một số địa phương dẫn đầu cả nước nêu trên cho thấy, các chỉ số liên quan đến lĩnh vực SHTT có tầm quan trọng trong việc đánh giá, tính điểm chỉ số đổi mới sáng tạo địa phương tại Việt Nam. Từ kết quả PII hằng năm, các địa phương có thể đưa ra các giải pháp điều chỉnh phù hợp với điều kiện và đặc điểm riêng đối với các trụ cột đầu vào và đầu ra có kết quả còn kém cũng như phát huy thế mạnh của địa phương mình để không ngừng cải thiện điểm số PII của địa phương mình góp phần xây dựng đất nước phồn vinh, thịnh vượng theo các mục tiêu phát triển bền vững mà Liên hiệp quốc đã đề ra./.
Trung tâm Nghiên cứu, Đào tạo và Hỗ trợ, Tư vấn
