Việc xác định và phát triển các xét nghiệm, phương pháp điều trị và vắc xin COVID-19 thích hợp và khả thi đòi hỏi đầu tư lớn với mức độ rủi ro cao. Điều này có nghĩa là các quốc gia cần tập hợp lại vì các khoản đầu tư toàn cầu. Về vấn đề này, WHO đang đóng vai trò triệu tập chính trong việc xây dựng các phản ứng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo (KHCN&ĐMST) đối với COVID-19. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã xuất bản Lộ trình nghiên cứu và phát triển cho COVID-19 và là đối tác trong Chương trình Tăng tốc tiếp cận các Công cụ COVID-19 (ACT-Accelerator), một sự hợp tác toàn cầu nhằm đẩy nhanh quá trình phát triển, sản xuất và tiếp cận công bằng vào các thử nghiệm, phương pháp điều trị COVID-19 và vắc xin.
Dựa trên triết lý rằng không một quốc gia nào có thể tự mình đánh bại COVID-19, ACT-Accelerator hoạt động để định hình thị trường cho các giải pháp và khuyến khích các nhà sản xuất đầu tư vào phát triển và sản xuất nguồn cung cấp của họ. ACT-Accelerator cũng cung cấp cho các chính phủ quyền tiếp cận danh mục các giải pháp làm giảm nguy cơ thất bại của các ứng viên thuốc điều trị hoặc vắc xin riêng lẻ, cũng như các giải pháp khác (trên nhiều khu vực địa lý và nhiều nền tảng kỹ thuật) nếu một trong số chúng chứng minh là không khả thi. ACT-Accelerator được tổ chức thành bốn trụ cột công việc, do các tổ chức khác nhau lãnh đạo. Nổi bật nhất là trụ cột vắc xin, được gọi là COVAX, được dẫn đầu bởi Liên minh Đổi mới Sẵn sàng Phòng chống Dịch bệnh (CEPI) và Liên minh Toàn cầu về Vắc xin và Tiêm chủng (GAVI). CEPI tài trợ cho NC&PT và mở rộng quy trình thành một danh mục đa dạng các ứng viên vắc xin COVID-19, trong khi GAVI tập trung vào việc mua sắm và phân bổ vắc xin.
Các tổ chức quan trọng hỗ trợ hợp tác KHCN&ĐMST quốc tế về COVID-19
WHO: đang dẫn đầu phản ứng quốc tế đối với đại dịch COVID-19. WHO đã xuất bản Lộ trình NC&PT cho COVID-19 và thành lập ACT-Accelerator với sự hỗ trợ của mạng lưới Hợp tác Nghiên cứu Toàn cầu về sẵn sàng ứng phó Bệnh Truyền nhiễm (GloPID-R), bao gồm các tổ chức tài trợ nghiên cứu quốc tế. ACT-Accelerator tập hợp các chính phủ, khu vực tư nhân, các tổ chức từ thiện và các tổ chức quốc tế khác để đẩy nhanh quá trình phát triển, sản xuất và tiếp cận công bằng với các xét nghiệm, phương pháp điều trị và vắc xin COVID-19. WHO cũng thiết lập Thử nghiệm đoàn kết để tạo điều kiện so sánh trên toàn thế giới về các phương pháp điều trị COVID-19 chưa được chứng minh.
Liên minh Đổi mới sẵn sàng Phòng chống Dịch bệnh (CEPI): được thành lập vào năm 2017, CEPI là mối quan hệ đối tác toàn cầu giữa các tổ chức công, tư, từ thiện và xã hội dân sự nhằm mục đích đẩy nhanh sự phát triển của vắc xin (dựa trên Kế hoạch chi tiết về NC&PT của WHO về các mầm bệnh truyền nhiễm mới nổi) và cho phép tiếp cận công bằng những vắc xin này cho những người bị ảnh hưởng trong các đợt bùng phát. CEPI thực hiện phương pháp tiếp cận từ đầu đến cuối, hoạt động với tư cách vừa là nhà tài trợ vừa là người hỗ trợ. Nó tập trung vào phát triển, cấp phép và sản xuất vắc xin đồng thời hỗ trợ các nỗ lực phát hiện và phân phối vắc xin. Trong số các nhiệm vụ của mình, CEPI tài trợ cho các công nghệ nền tảng mới và sáng tạo với tiềm năng đẩy nhanh việc phát triển và sản xuất vắc-xin chống lại các mầm bệnh chưa được biết đến trước đây, gọi là “Bệnh X” từ Kế hoạch chi tiết của WHO. Dựa trên công nghệ nền tảng và nghiên cứu được tài trợ về Hội chứng Hô hấp Trung Đông (MERS), CEPI đã nhanh chóng bắt đầu xây dựng danh mục NC&PT vắc xin COVID-19 vào tháng 1 năm 2020. CEPI đã và đang mở rộng hoạt động liên quan đến COVID-19 và đã tài trợ cho NC&PT cho 9 ứng viên vắc xin khác nhau với mục tiêu cung cấp lên đến 2 tỷ liều vắc xin vào cuối năm 2021.
Liên minh toàn cầu về vắc xin và tiêm chủng (GAVI): được thành lập vào năm 2000, GAVI là một tổ chức quốc tế tập hợp các khu vực công, tư và từ thiện với mục tiêu chung là tạo ra cơ hội tiếp cận bình đẳng với các loại vắc xin mới và chưa được sử dụng nhiều cho trẻ em sống ở các nước nghèo nhất thế giới. Liên minh thực hiện điều này bằng cách tạo ra các thị trường mạnh mẽ cho vắc xin và các sản phẩm tiêm chủng khác, do đó cho phép các nhà sản xuất lập kế hoạch sản xuất dựa trên nhu cầu đã biết và các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình mua các sản phẩm phù hợp với mức giá mà họ có thể mua được. Với sự hỗ trợ của CEPI và WHO, GAVI chịu trách nhiệm quản lý cơ sở COVAX.
Hợp tác nghiên cứu toàn cầu sẵn sàng phòng chống bệnh truyền nhiễm (GloPID-R): GloPID-R là một mạng lưới quốc tế của các tổ chức tài trợ nghiên cứu. Nó được hình thành vào năm 2013 bởi những người đứng đầu các tổ chức nghiên cứu quốc tế nhằm tạo điều kiện, thúc đẩy và tăng cường hợp tác giữa các nhà tài trợ nghiên cứu về các bệnh mới nổi bằng cách đầu tư để tăng cường khả năng chuẩn bị nghiên cứu toàn cầu giữa các cuộc khủng hoảng và huy động các nguồn lực để ứng phó nhanh chóng và hiệu quả với các đợt bùng phát dịch bệnh truyền nhiễm nghiêm trọng. Trong bối cảnh COVID-19, GloPID-R đã triệu tập các nhóm làm việc về nghiên cứu ưu tiên, cùng với Tổ chức Hợp tác về Nghiên cứu Phát triển của Vương quốc Anh. Nó cũng đã tạo ra một cơ sở dữ liệu trực tuyến về các dự án nghiên cứu được tài trợ phản ánh Lộ trình R&D của WHO.
Các sáng kiến hợp tác quốc tế chính
Chương trình Tăng tốc tiếp cận các Công cụ COVID-19 (ACT-Accelerator): ACT-Accelerator là sự hợp tác toàn cầu nhằm đẩy nhanh quá trình phát triển, sản xuất và tiếp cận công bằng với các chẩn đoán, phương pháp điều trị và vắc xin COVID-19. Được ra mắt vào tháng 4 năm 2020 và dựa trên cam kết của các nhà lãnh đạo G20 vào tháng 3 năm 2020 về Ứng phó toàn cầu đối với Coronavirus, ACT-Accelerator là một khuôn khổ cho sự hợp tác, chứ không phải là một cơ quan ra quyết định hoặc một tổ chức mới. Nó được tổ chức thành bốn trụ cột công việc - chẩn đoán, điều trị, vắc xin và tăng cường hệ thống y tế - do một loạt các tổ chức hợp tác, bao gồm Quỹ Bill & Melinda Gates; CEPI; GAVI; Quỹ Toàn cầu phòng chống AIDS, Lao và Sốt rét; Unitaid; Quỹ Chẩn đoán Mới Sáng tạo; Wellcome Trust; ngân hàng quốc tế; và WHO. ACT-Accelerator có những mục tiêu đầy tham vọng: nó đặt mục tiêu cung cấp 245 triệu liệu trình điều trị và 500 triệu xét nghiệm chẩn đoán cho các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình trong năm 2021, và 2 tỷ liều vắc xin cho thế giới vào cuối năm 2021.
COVAX: một trong bốn trụ cột của ACT-Accelerator, chuyên thúc đẩy công việc phát triển, sản xuất, mua sắm và phân phối vắc xin trên quy mô lớn, cũng như chính sách và phân bổ. COVAX cho phép các khoản đầu tư mạo hiểm vào năng lực sản xuất đối với một số ứng viên vắc xin để đảm bảo rằng các liều lượng có thể được cung cấp ngay lập tức trên quy mô sau khi được cơ quan quản lý phê duyệt. COVAX kết hợp sức mạnh và chuyên môn R&D của CEPI ở “bên đẩy” với chức năng mua sắm và phân bổ của GAVI ở “bên kéo”, ví dụ: thông qua COVAX AMC. Bằng cách đa dạng hóa danh mục đầu tư, tập hợp các nguồn lực tài chính và khoa học, và tính kinh tế theo quy mô, các chính phủ và khu vực tham gia có thể phòng ngừa rủi ro ủng hộ các ứng viên không thành công, cũng như các chính phủ hạn chế hoặc không có khả năng mua sắm có thể yên tâm tiếp cận vắc-xin lẽ ra đã vượt quá tầm với của họ.
P.A.T (NASATI), theo Science, Technology and Innovation Outlook 2021: Times of Crisis and Opportunity, OECD
