ĐBSCL là nơi tập trung phần lớn ngành nuôi trồng thủy sản của Việt Nam, đặc biệt là các nhà sản xuất cá tra và tôm, và đã ghi nhận tình trạng xâm nhập mặn tồi tệ nhất từ trước đến nay trong mùa khô 2019/2020, dẫn đến tình trạng thiếu nước ngọt kéo dài 6 tháng.
Tiến sĩ Xiaoyan Wei từ Trung tâm Hải dương học Quốc gia (NOC), tác giả chính của bài báo mới về chủ đề này, giải thích: “Xâm nhập mặn cửa sông là một vấn đề thực sự trên toàn thế giới. Khi nước mặn xâm nhập sâu hơn vào các cửa sông với mực nước biển dâng cao và các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt hơn, nguồn nước ngọt quý giá từ phần trên của các cửa sông này sẽ bị mất đi, gây hạn chế thêm nước, cây trồng bị bỏ hoang và mất đa dạng sinh học. Tình trạng thiếu nước đang diễn ra ở nhiều quốc gia do hạn hán kỷ lục là hồi chuông cảnh tỉnh mọi người cần có những hành động khẩn cấp để bảo vệ nguồn nước ngọt ”.
Một phương pháp giảm thiểu xâm nhập mặn là xây dựng các rào cản vật lý, chẳng hạn như đập và cống. Tuy nhiên, trong khi những thứ này có thể giúp ngăn chặn dòng nước mặn từ thượng nguồn, chúng có chi phí rất lớn và có thể có những tác động riêng - chẳng hạn như giảm chiều dài cửa sông và ảnh hưởng xấu đến sự di cư của cá.
Nghiên cứu mới đã sử dụng một mô hình máy tính đơn giản để hiểu chiều dài của một cửa sông ảnh hưởng như thế nào đến sự xâm nhập mặn ở các cửa sông, nơi sự chênh lệch độ mặn của nước giữa bề mặt và đáy là nhỏ. Họ nhận thấy thủy triều đóng một vai trò rất quan trọng trong việc đưa muối vào các cửa sông đó, mặc dù quá trình xâm nhập mặn ở các cửa sông ngắn cũng bị ảnh hưởng mạnh bởi các quá trình khác như chuyển động tròn quy mô nhỏ của nước và các biến thể qua cửa sông của dòng chảy và độ mặn trung bình trong một chu kỳ thủy triều. Do cường độ thủy triều phụ thuộc mạnh mẽ vào chiều dài cửa sông ở các cửa sông tương đối ngắn, việc giảm chiều dài chỉ làm giảm nhẹ xâm nhập mặn ở các cửa sông dài nhưng làm giảm đáng kể xâm nhập mặn ở các cửa sông ngắn.
Nghiên cứu của họ nhấn mạnh tầm quan trọng của việc xem xét tác động của chiều dài cửa sông để giảm thiểu hiệu quả xâm nhập mặn vào các cửa sông, điều cần thiết để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của con người về nước ngọt và duy trì hoạt động bền vững lành mạnh của các hệ sinh thái cửa sông.
Bình luận về kết quả nghiên cứu, Tiến sĩ Xiaoyan Wei cho biết: “Nghiên cứu này cho thấy mức độ hiệu quả của các rào chắn trong việc bảo vệ nguồn nước ngọt phụ thuộc vào vị trí thực tế của các rào chắn dọc theo cửa sông. Nó cũng cho thấy lý do tại sao các cửa sông có độ dài khác nhau có thể trải qua các xu hướng xâm nhập mặn tương phản nhau trong cùng những thay đổi tự nhiên và nhân sinh”.
Bài báo, có tiêu đề Salt Intrusion as a Function of Estuary Length in Periodically Weakly Stratified Estuaries, đã được xuất bản trên tạp chí Geophysical Research Letters.
